Kamica szczawianowa – co to jest i jak powstaje?

Kamienie nerkowe to dość często spotykany problem, w którym złogi nierozpuszczalnych substancji chemicznych wytrącających się z moczu tworzą niewielkie ciała stałe. Jednym z najpopularniejszych rodzajów kamicy diagnozowanej u pacjentów jest kamica szczawianowa i kamienie szczawianowe. A w jaki sposób się one tworzą? Jak powstają kamienie nerkowe? 

To zależne jest przede wszystkim od ich rodzaju. W niektórych przypadkach powodem powstania kamicy nerkowej mogą być genetyczne uwarunkowania. Tak jest chociażby w przypadku cystynurii, gdzie do powstania kamieni przyczynia się nadmierne wydalanie cystyny z moczem. Z kolei do powstania kamieni szczawianowych dochodzi w momencie, gdy szczawiany wapnia, które występują naturalnie w wielu pokarmach i wytwarzane są przez nasz organizm, tworzą w nerkach lub układzie moczowym ciała stałe – złogi będące jądrem krystalizacji. Tak więc dieta bogata w szczawiany i niewystarczające nawodnienie organizmu, ale także choroby przewodu pokarmowego i przyjmowanie niektórych leków, mogą zwiększać ryzyko ich wystąpienia.

Kamienie nerkowe szczawianowe – objawy

Kamienie szczawianowe mogą powstawać na każdym odcinku dróg moczowych, a przemieszczając się do moczowodu lub pęcherza moczowego, mogą powodować szereg dolegliwości.

Kamica wapniowo-szczawianowa przez długi czas może nie dawać żadnych objawów. Z czasem jednak może przebiegać z występowaniem napadów tak zwanej kolki nerkowej, która pojawia się w momencie przemieszczania się złogu do moczowodu. Wówczas kamień przechodzący przez wąski przewód drażni go, doprowadzając do ostrego bólu w okolicy lędźwiowej. Ten może promieniować w kierunku spojenia łonowego i dolnej części brzucha. Często kolce nerkowej mogą towarzyszyć również mdłości i wymioty, a także poty. Chory może zmagać się także z bólem podczas oddawania moczu i obserwować zmianę jego zabarwienia, a także odczuwać ciągłe parcie na pęcherz. 

Do metod diagnostycznych zalicza się wywiad, uwzględniający uwarunkowania rodzinne, przebyte choroby i przyjmowane leki, ale i rodzaj stosowanej diety. Następnie wykonuje się badania ogólne, jak i bakteriologiczne moczu. Warto zrobić także badanie USG jamy brzusznej i miednicy czy inne badania obrazowe. 

Pamiętajmy, że niezależnie od nasilenia objawów, wszelkie nieprawidłowości ze strony układu moczowego należy konsultować z lekarzem. Kamica dróg moczowych jest chorobą przewlekłą, a nieleczona może prowadzić do zakażenia układu moczowego i ciężkiej niewydolności nerek.

Jak się pozbyć kamieni szczawianowych?

Jedną z podstawowych zasad obowiązujących przy leczeniu kamicy nerkowej jest przede wszystkim zmiana diety oraz wypijanie dużej ilości płynów – i to właśnie na to warto zwrócić szczególną uwagę. W pozbyciu się kamieni szczawianowych pomóc może przede wszystkim jak największe rozcieńczenie moczu, które przyczyni się do rozpuszczenia złogów i ich wydalenia z dróg moczowych. Zaleca się przyjmowanie minimum 3 litrów płynów dziennie. Świetnie sprawdzi się tutaj czysta woda, ale także różnego rodzaju herbatki i zioła działające moczopędnie, takie jak liście brzozy, skrzypu polnego czy kwiaty i owoce czarnego bzu. Warto więc pamiętać, by zarówno po posiłku, przed pójściem spać i bezpośrednio po przebudzeniu, wypić przynajmniej dwie szklanki wody. 

W przypadkach, gdy do rozwoju kamicy nerkowej przyczyniają się inne choroby współistniejące, lekarz powinien włączyć postępowanie mające na celu ich wyleczenie. Walkę z chorobą mogą wesprzeć także leki zmniejszające wydalanie wapnia, które jednak zawsze powinny być przepisywane z polecenia specjalisty. Ponadto, w walce z kamieniami szczawianowymi bardzo ważna jest także wspomniana dieta uboga w produkty zawierające duże ilości szczawianów.

Kamica wapniowo-szczawianowa – czego unikać w diecie?

W momencie zdiagnozowania kamicy nerkowej leczenie choroby i zahamowanie jej rozwoju w dużej mierze możliwe jest poprzez stosowanie się do ścisłej diety i przestrzeganie zaleceń żywieniowych. Zatem, czego unikać w diecie przy kamicy szczawianowej? Jakie produkty należy wyeliminować z jadłospisu? 

Z diety wspomagającej leczenie kamicy szczawianowej należy wyeliminować:

• szpinak,
• rabarbar,
• szczaw,
• buraki,
• botwinę.

Ograniczyć należy spożywanie między innymi takich produktów jak:

• suszone figi,
•  rodzynki,
• kakao,
• czekolada,
• mocna kawa i herbata,
• truskawki,
• ostre przyprawy (szczególnie te zawierające glutaminian sodu). 

Zalecana jest więc dieta niskotłuszczowa i niskoszczawianowa. Istotne jest również ograniczenie spożywania soli kuchennej, która wzmacnia wydalanie wapnia z moczu. Podobne działanie wykazuje również białko zwierzęce i cukry proste. Dlatego podaż białka zwierzęcego powinna wynosić do 0,8-1,0 g/kg/d.

W leczeniu kamicy szczawianowej bardzo dobre efekty może przynieść natomiast spożywanie pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz kwasów tłuszczowych omega-3, które zmniejszają wydalanie wapnia i szczawianów. Do diety należy więc włączyć między innymi tłuste ryby morskie, orzechy (pistacje, orzechy włoskie czy makadamia) oraz siemię lniane. Do działań profilaktycznych należy zaliczyć także regularna gimnastykę i utrzymanie prawidłowej masy ciała (BMI 18-25 kg/m2).