Wysiłkowe nietrzymanie moczu – objawy

Nietrzymanie moczu (znane także pod określeniem NTM czy inkontynencji) to powszechny problem, z którym borykają się miliony ludzi na całym świecie. To schorzenie, które spowodowane jest osłabieniem bądź uszkodzeniem mięśni dna miednicy oraz mechanizmów zapewniających prawidłowe zamykanie i otwieranie cewki moczowej. W zależności od przyczyn, wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje inkontynencji – wysiłkowe nietrzymanie moczu, naglące oraz mieszane. Jednym z powszechniejszych rodzajów inkontynencji moczowej jest jednak to pierwsze, czyli wysiłkowe nietrzymanie moczu. 

Typ wysiłkowy występuje wtedy, gdy dochodzi do niekontrolowanych wycieków moczu. Problem może pojawić się w każdym momencie i w każdej sytuacji – w trakcie dnia, podczas wykonywania codziennych obowiązków, podczas kaszlu, kichnięcia, podskoków czy aktywności fizycznej. Wyciekom najczęściej towarzyszy wzrost ciśnienia śródbrzusznego. Osoby cierpiące na wysiłkowe nietrzymanie moczu nie będą czuły wzmożonego parcia na pęcherz lub nagłej potrzeby skorzystania z toalety. Popuszczenie następuje znienacka, bez żadnych wcześniejszych symptomów. Wycieki najczęściej pojawiają się w dzień, natomiast mimowolne mikcje w nocy, w stanie spoczynku, należą raczej do rzadkości. Co jednak ważne – im dłuższy będzie czas trwania tych dolegliwości i nie zostanie podjęte żadne leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu, tym mniejszy bodziec wystarczy, by doprowadzić do niekontrolowanego wycieku. 

A po czym poznać wysiłkowe nietrzymanie moczu? W jaki sposób nie pomylić go z innym rodzajem inkontynencji? Początkowe symptomy wydają się dość nieszkodliwe. Jest to przede wszystkim popuszczanie moczu podczas kichania, kasłania czy wysiłku, które spowodowane jest nagłym zwiększeniem ciśnienia w jamie brzusznej. Z czasem jednak nietrzymanie moczu pojawia się przy średnim bądź nawet minimalnym wysiłku, takim jak:

• wchodzenie po schodach,
• noszenie zakupów,
• zmiany pozycji.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu – przyczyny

Wysiłkowe nietrzymanie moczu – u kobiet i mężczyzn – może występować co najmniej z dwóch powodów. Anatomiczne wysiłkowe nietrzymanie moczu spowodowane jest nadmierną ruchomością okolicy połączenia cewki i pęcherza moczowego. Przyczyną tego jest niewystarczające podparcie tych struktur przez mięśnie dna miednicy. Wówczas cewka bez właściwej stabilizacji nie jest w stanie zapewnić utrzymania moczu w pęcherzu podczas wzrostu ciśnienia śródbrzusznego. Warto jednak wiedzieć, że wysiłkowe nietrzymanie moczu może być również spowodowane niewydolnością mięśnia zwieracza wewnętrznego cewki.

Co więcej – u kobiet wysiłkowe nietrzymanie moczu może także wynikać z uszkodzeń w układzie powięziowo-mięśniowym w obrębie miednicy mniejszej, do których może dojść na przykład podczas porodu naturalnego z uszkodzeniem krocza, czy to w wyniku jego nacięcia czy pęknięcia. Ryzyko podnosi także poród zabiegowy z użyciem kleszczy czy próżnociągu, rozwiązanie po 42. tygodniu ciąży czy wysoka waga urodzeniowa dziecka. W okresie menopauzy przyczyną problemów z nietrzymaniem moczu jest również spadek czynności hormonalnej jajników – zmniejszenie poziomu estrogenów, które prowadzi również do obniżenia wytrzymałości struktur dna miednicy i zwiększa ich podatność na uszkodzenia. 

Uszkodzenie struktur dna miednicy to jednak nie wszystko. Istnieje bowiem wiele innych czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia wysiłkowego nietrzymania moczu. Wśród nich wymienić należy:

• otyłość,
• palenie tytoniu,
• chroniczne zaparcia,
• ciężka praca fizyczna,
• przewlekłe choroby przebiegające z kaszlem (alergie, choroba obturacyjna płuc),
• operacje w rejonie podbrzusza i miednicy – m.in: cesarskie cięcie, usunięcie gruczolaka prostaty, histeroskopia,
• wady wrodzone w budowie układu moczowego,
• choroby nowotworowe, np. rozrost gruczołu krokowego u mężczyzn i związana z tym procedura operacyjna.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu – stopnie zaawansowania

Wysiłkowe nietrzymanie moczu jest chorobą, którą można i warto rozpoznawać już na wczesnym etapie. W tym celu konieczna jest odpowiednia diagnostyka, włączenie właściwego leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu oraz fizjoterapia uroginekologiczna. W przeciwnym razie NTM będzie postępować i może przez to stać się dużo trudniejsze do wyleczenia. Obecnie rozpoznaje się trzy stopnie wysiłkowego nietrzymania moczu:

• I stopień – niewielka ilość moczu wypuszczana jest w sposób nieuświadomiony podczas kaszlu, śmiechu, kichania czy innej sytuacji, która nagle zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej,
• II stopień – wyciek jest spowodowany średnim wysiłkiem, na przykład bieganiem czy dźwiganiem cięższych przedmiotów,
• III stopień – popuszczanie moczu obserwowane jest przy niewielkim wysiłku, także w pozycji leżącej. Może pojawić się nawet podczas zmiany pozycji z leżącej na siedzącą.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu – leczenie

Leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu możliwe jest wówczas, gdy poznamy przyczyny tego schorzenia. Konieczne jest więc udanie się do lekarza pierwszego kontaktu bądź do urologa czy ginekologa. Specjalista przeprowadzi dokładny wywiad, podczas którego będzie pytać między innymi o częstotliwość epizodów oraz ilość popuszczanego moczu, a także ilości przyjmowanych płynów czy występowanie chorób towarzyszących. W tym celu warto przygotować na wizytę dzienniczek mikcji, czyli zapis wydalanych i przyjmowanych płynów. Następnie może zlecić ogólne badanie moczu, USG układu moczowo-płciowego czy badanie urodynamiczne. 

Mając jednak na uwadze, że najczęściej u podstaw NTM leży osłabienie mięśni dna miednicy, w procesie leczenia bardzo ważne są ćwiczenia na wysiłkowe nietrzymanie moczu. Pamiętajmy jednak, że to fizjoterapeuta uroginekologiczny powinien dać nam zielone światło na rozpoczęcie tego rodzaju terapii oraz powinien indywidualnie dopasować ćwiczenia do naszych potrzeb po badaniu funkcjonalnym. Do elementów tego badania należą m.in.: ocena postawy, wzorca oddechowego, pracy mięśni core.

To, co jednak najważniejsze – terapii nie rozpoczynamy na własną rękę. Leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu, ćwiczenia wzmacniające czy jakakolwiek inna forma terapii powinny być poprzedzone wnikliwym wywiadem lekarskim oraz szeregiem badań.

To właśnie od wywiadu oraz wyników badań zależeć będzie leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu. A jakie metody leczenia może zaproponować lekarz?

• leczenie zachowawcze – obejmuje przede wszystkim wspomnianą wyżej fizjoterapię, ale również zmianę stylu życia (zwłaszcza u osób otyłych oraz palących). Ćwiczenia na wysiłkowe nietrzymanie moczu są niezwykle skuteczne w początkowych stadiach i mogą zapewnić całkowite wyleczenie. Polega przede wszystkim na dobraniu i  wykonywaniu ćwiczeń mięśni dna miednicy, które mogą zostać uzupełnione o metody  elektrostymulacji czy biofeedbacku. Podczas tych zajęć zaopatrz się we wkładki urologiczne, by zminimalizować dyskomfort związany z popuszczaniem moczu.
• leczenie operacyjne – zalecane w sytuacjach, w których wysiłkowe nietrzymanie moczu jest bardzo zaawansowane. Obecnie złotym standardem w leczeniu operacyjnym wysiłkowego nietrzymania moczu jest wszczepienie beznapięciowej taśmy podtrzymującej cewkę (TOT, TVT), często także wykorzystuje się metodę Burcha. 

Pamiętajmy, że w przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu zazwyczaj nie jest stosowana farmakoterapia. Ta może jedynie złagodzić dolegliwości, natomiast nie jest ona metodą leczenia.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu – leczenie czy zapobieganie?

Wysiłkowe nietrzymanie moczu to schorzenie, któremu można zapobiec – dbając o dietę, odpowiednio dobierając aktywność fizyczną, ale przede wszystkim ćwicząc mięśnie dna miednicy. Ćwiczenia są jednym z najlepszych sposobów na zminimalizowanie ryzyka wystąpienia tego rodzaju dolegliwości. Miejmy na uwadze, że choć jest to bardzo częsty problem, nie jest jednak sytuacją bez wyjścia. Odrzućmy wstyd i zakłopotanie spowodowane mimiwolnym wyciekiem moczu i poprośmy specjalistę o wsparcie. Pamiętajmy, że nawet borykając się z tak uciążliwą dolegliwością, nie musimy rezygnować ze swojego życia. 

Osoby, które zmagają się z tą chorobą, nierzadko rezygnują właśnie z własnych pasji, spotkań ze znajomymi, a nawet z wychodzenia z domu w obawie, iż nie będą w stanie zapanować nad pęcherzem. Istnieją na to doraźne sposoby, takie jak noszenie wkładek chłonnych Elly. Są one zupełnie niewidoczne pod ubraniami, a jednocześnie niezwykle chłonne. Umożliwiają ochronę okolic intymnych przed wilgocią, chronią je przed podrażnienia oraz niwelują nieprzyjemny zapach. Warto nosić je podczas leczenia, by zapewnić sobie niezbędny komfort.